Την Παρασκευή 23/10, οι Φίλοι ξεναγηθήκαμε σε ένα από τα κορυφαία σωζόμενα βυζαντινά μνημεία της χώρας, στην αναστηλωμένη Μονή Δαφνίου ,εντεταγμένη στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO (1990).
Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι το 2ο αι. μ.Χ. υπήρχε στη θέση της σημερινής Μονής το Ιερό του Δαφναίου ή Δαφνείου Απόλλωνος, το οποίο βρισκόταν δίπλα στην Ιερά Οδό, στο δρόμο που οδηγούσε από την Αθήνα στην Ελευσίνα. Η ακριβής χρονολογία ίδρυσης της Μονής Δαφνίου δεν είναι γνωστή, καθώς δεν υπάρχουν επιγραφές ή άλλα ευρήματα που να μαρτυρούν την κτίση της. Νεώτερες μελέτες τοποθετούν την ίδρυση του εντυπωσιακού μνημείου στον 11ο αι.
Στo κτηριακό συγκρότημα περιλαμβάνεται ο ναός, η Τράπεζα, τα τείχη, το λουτρό, τα μεταβυζαντινά κελλιά, βοηθητικοί χώροι. Ο ναός της Μονής –όπως μας γνώρισε ο Δρ Σταύρος Αρβανιτόπουλος Βυζαντινολόγος , που μας ξενάγησε για μια ακόμα φορά εξαιρετικά ‒ είναι σύνθετος σταυροειδής οκταγωνικός, με μεγάλο τρούλλο, τύπος που υιοθετείται τους μεσοβυζαντινούς χρόνους (843-1204). Αποτελεί το σημαντικότερο δείγμα τέτοιου τύπου ναού στον ελλαδικό χώρο μαζί με τη Μονή Οσίου Λουκά στη Φωκίδα.
Τα ψηφιδωτά του χαρακτηρίζονται ως αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης (11ος -12ος αι. μ.Χ.), εφάμιλλα των μεγάλων μνημειακών ναών της Κωνσταντινούπολης. Η λαμπρή ψηφιδωτή διακόσμηση φανερώνει ότι ο δωρητής πρέπει να ήταν ίσως ο ίδιος ο αυτοκράτορας ή υψηλός αξιωματούχος, πιθανώς με σχέση με την Κωνσταντινούπολη. Τα εντυπωσιακά μωσαϊκά κοσμούν τους τοίχους, τον τρούλλο, το Ιερό και την οροφή. Οι μορφές έχουν άριστες αναλογίες, συγκρατημένες κινήσεις και δείχνουν ευγένεια και ήθος στην έκφραση των προσώπων.
Γιώργος Πισιμίσης